Wat zijn circular skills?

Circular skills zijn vaardigheden die werkenden, nu en in de toekomst, in staat stellen om de innovaties die nodig zijn voor een duurzame en circulaire economie, zo goed mogelijk te benutten. Het gaat hierbij om verschillende technische, procesmatige en ondernemende vaardigheden. Maar ook om het vermogen tot ‘omdenken’, in andermans schoenen te stappen en verder te kijken dan wat hier en nu direct zichtbaar is.

Aanrader: het verkenningsrapport

Voor de bouw- en installatiesector bracht Leren voor Morgen de volgende circulaire innovatietrends in kaart:

  • Adaptief, modulair en remontabel bouwen
  • Hoogwaardig hergebruik van grondstoffen en producten
  • Gebruik van secundaire grondstoffen en biobased materialen
  • Optimaliseren van levens- en gebruiksduur
  • Ontwikkelen van circulaire verdienmodellen
  • Bevorderen van ketenintegratie en samenwerking
  • Ontwikkelen van een uniforme meetmethode.

In het ‘Verkenningsrapport: Beroepsonderwijs voor een circulaire bouw en installatiesector’ staan deze innovatierichtingen beschreven. Het is een aanrader om dit rapport te lezen ter verdieping. De verschillende soorten circulaire vaardigheden worden daarin gekoppeld aan de innovatietrends.

Opleiden voor circulair bouwen

Met dit verkenningsrapport als uitgangspunt zijn we het gesprek aangegaan over opleiden voor circulair bouwen. In vier online ontwerpsessies kwamen de volgende vragen aan bod:

  • Wat zijn relevante technische circulaire vaardigheden? (techniek)
  • Waarom zijn circular skills belangrijk? Wat willen we gezamenlijk bereiken? (transversaal)
  • Voor wie of wat is een gebouw of bouwmateriaal waardevol, ook na de gebruiksfase? (valorisatie)
  • Hoe kunnen praktische circulaire oplossingen tot stand komen? (proces)

Tijdens de online ontwerpsessies vormden presentaties de inleiding tot de gesprekken. De portretten in deze onderwijshandleiding geven daarvan een beeld. Tevens illustreren ze hoe de diverse circulaire vaardigheden in de praktijk vorm krijgen.

De circulaire vaardigheden in de praktijkverhalen

Als je via het filter hieronder één van die soorten circular skills selecteert, dan zie je in welke verhalen die soort aan bod komt. Onder het filter volgt daarop een korte toelichting.

In bijna alle gesprekken zijn de technische circulaire vaardigheden benoemd, zoals bijvoorbeeld losmaakbaar en demontabel werken. Evenals de vaardigheid om met circulaire materialen te kunnen bouwen. In dit kader vertelt Jan ten Napel over het tiny circular house dat vmbo-leerlingen maken: 

‘In plaats van lijm maken we gebruik van bijvoorbeeld houten spijkers om verbindingen te leggen.’

Onderscheid kunnen maken tussen de cycli van hernieuwbare biobased materialen en hergebruikte ‘technische materialen’, dat is ook een belangrijke technische circulaire vaardigheid. Ingrid Zeegers merkt daarover op:

‘In een circulaire economie ontwerp je een zelfherstellend systeem. Daarom passen we in onze projecten het Butterfly-model van Ellen MacArthur Foundation heel strikt toe. We dagen onszelf uit om uitsluitend in één van de twee kringlopen te ontwerpen. Als je de twee kringlopen door elkaar haalt, dan creëer je eigenlijk een probleem dat later weer moet worden opgelost. Dus op het moment dat je niet puur voor de biologische kringloop of de technische kringloop ontwerpt, creëer je vervuiling, verspilling en afval.’

De valoriserende en procesmatige skills gaan hand in hand. Enerzijds gaat het om het toekennen van waarde aan materialen en dit in kaart brengen, anderzijds om het ‘makelen’ daarvan, dus het zo organiseren dat die waarde ook kan worden benut. Op het Alfa College in Hoogeveen hebben studenten daarin grote stappen gezet met de verbouwing van hun school als leermiddel. Docent Alco Otten vertelt daarover:

Studenten van het mbo en hbo maakten ontwerpen met bestaande materialen die uit het gebouw vrijkwamen. Ze gebruikten hierbij Madaster en ontwikkelden een eigen circulariteitsscore.
Twee studenten zijn bezig met het labelen van circulariteit. Ze brengen in kaart welke waarde het gebouw heeft gekregen door het hergebruik van bestaande materialen. Zo komt ook het financieel-economische deel ter sprake. Dat is voor facilitair managers reuze interessant.

Transversale circular skills gaan over systeem denken, de bereidheid om samen te werken en open te staan voor betere werkwijzen voor iedereen. Zelf zicht hebben op de eigen rol in de transitie naar circulair bouwen, en daaraan actie kunnen verbinden, dat werkt versterkend op de motivatie van lerenden in alle leeftijden en op ieder onderwijsniveau. Tijdens de opleiding en buiten schooltijd.

Transversale skills komen in elk praktijkverhaal aan bod. Bij de architect die toekomstwaarde bouwt en bij het bouwbedrijf dat betekenisvol werk wil kunnen bieden. Bij het vmbo-examenvak dat als doel heeft dat leerlingen zich zeker bewust zijn van hun rol in een circulaire economie… zodat ze ook het gevoel hebben dat ze een serieuze opleiding volgen voor in de bouwsector en voldoende circulaire vaardigheden aanleren.

Over de circulaire mbo-opleidingen merken docenten Frank Kroondijk en Alco Otten op:

Wat in het ‘standaard onderwijs’ vaak hapert dat is een stuk eigenaarschap. Op het moment dat je het overgeeft aan studenten zelf, dan is dat eigenaarschap enorm groot.

Studenten nemen vrij van hun stage en komen hiernaartoe om te helpen om de barak weer op te bouwen. Dat doen ze vrijwillig. Volgens mij is dat het ultieme wat je als docent en onderwijs zou mogen wensen.

Tot slot: Vermeldenswaard is dat tussen deelnemers aan de ontwerpsessie meteen dwarsverbanden ontstonden om de onderlinge samenwerkingen concreet te verkennen. Bijvoorbeeld inzake de mogelijkheid om circulaire scholingstrajecten voor mbo-ers op te nemen in een aanbesteding bij een bouwbedrijf. Dit voorbeeld illustreert de op samenwerking en op gezamenlijke doelen gerichte transversale skills van de deelnemers aan de ontwerpsessies.

Deel deze pagina
Share on linkedin
Share on twitter
Share on whatsapp